Industri nadir bumi (REE) Malaysia kini berada di persimpangan penting antara potensi ekonomi dan cabaran geopolitik. Dengan simpanan yang signifikan di negeri-negeri seperti Terengganu, Kelantan, Kedah, dan Perak, Malaysia berpeluang untuk menjadi pemain utama dalam rantaian bekalan global. Namun, kekangan teknologi, pengaruh monopoli China, isu perlombongan haram, serta ketidaktentuan dasar menjadi faktor yang perlu ditangani secara strategik.
Kuasai Rantaian Nilai Tempatan
Malaysia kini berdepan cabaran besar dalam memastikan REE yang dilombong dapat diproses dan dimanfaatkan dalam ekosistem domestik. Walaupun Lynas Malaysia mengendalikan pemprosesan unsur nadir bumi ringan, syarikat itu terikat dengan permintaan pelanggan luar seperti Jepun. Ini menyulitkan usaha Malaysia untuk membangunkan segmen hiliran yang boleh menghasilkan produk akhir seperti magnet bagi industri tenaga dan automotif.
Dalam konteks ini, syarikat tempatan seperti Malaco Mining Sdn Bhd telah mula membangunkan fasiliti pemprosesan REE tempatan, termasuk projek Proof of Concept (POC) bagi membuktikan keberkesanan teknologi pemprosesan. Malaysia juga memiliki Pusat Kecemerlangan Penyelidikan Unsur Nadir Bumi di Universiti Malaya, yang boleh menjadi pemangkin kepada pembangunan teknologi pemprosesan yang lebih kompetitif.
Bersusah-Susah Dahulu
Salah satu isu mendesak dalam sektor REE Malaysia ialah perlombongan haram yang semakin berleluasa. Walaupun hanya MCRE Resources yang mempunyai lesen eksport sah, terdapat laporan tentang REE yang diseludup keluar dari negara ini. Perlombongan haram sering kali menggunakan kaedah yang tidak mematuhi standard ESG (environment, social, and governance), sekaligus mencemarkan alam sekitar dan menjejaskan reputasi industri.
Bagi menangani isu ini, penguatkuasaan yang lebih ketat diperlukan, termasuk sistem pemantauan yang lebih komprehensif dan kerjasama erat antara kerajaan persekutuan dan negeri. Dalam masa yang sama, ketidakpastian dasar, termasuk kejelasan mengenai pelesenan dan pemilikan sumber, perlu ditangani bagi memberikan keyakinan kepada pelabur.
Kelebihan Memihak SG4
SG4, gabungan empat negeri pembangkang yang kaya dengan sumber REE, ditubuhkan bagi memastikan mereka mempunyai kuasa tawar-menawar yang lebih kukuh dalam industri ini. Dengan menggabungkan sumber dari Terengganu, Kelantan, Kedah, dan Perlis, SG4 bertujuan untuk menarik pelaburan ke dalam sektor hiliran dan membangunkan ekosistem REE yang mampan.
Namun, kejayaan inisiatif ini bergantung kepada keupayaan negeri-negeri tersebut untuk menarik pelabur yang bersedia memberikan komitmen jangka panjang. Isu kelangsungan bekalan dan kestabilan dasar menjadi faktor utama yang akan menentukan kejayaan usaha ini. Perlis, walaupun mempunyai deposit REE yang kecil, memiliki dolomit yang penting dalam proses peneutralan bahan kimia perlombongan, menjadikannya elemen strategik dalam ekosistem ini.
Seni Geopolitik
China masih menguasai teknologi pemisahan REE berat dan telah melarang eksport teknologi tersebut. Ini memberi cabaran kepada Malaysia dalam membangunkan keupayaan pemprosesan sendiri tanpa bergantung kepada China. Dalam hal ini, Malaysia boleh mengambil pendekatan strategik dengan menjalinkan kerjasama dengan negara-negara yang mempunyai kepakaran dalam pemprosesan REE seperti Jepun, Korea Selatan, dan Amerika Syarikat.
Selain itu, perbincangan mengenai penggunaan torium sebagai bahan api alternatif dalam reaktor nuklear memberikan peluang baharu kepada Malaysia. Jika diterokai dengan betul, torium yang sebelum ini dianggap sebagai bahan buangan radioaktif mungkin boleh menjadi aset berharga pada masa hadapan.
Kesimpulan
Industri REE Malaysia berada dalam fasa kritikal. Dengan pengurusan yang strategik, negara boleh menjadi pemain penting dalam rantaian bekalan global dan mengurangkan kebergantungan terhadap monopoli luar. Namun, ini memerlukan keselarasan dasar antara kerajaan persekutuan dan negeri, pembangunan teknologi pemprosesan tempatan, dan usaha gigih dalam menangani perlombongan haram. Dengan pendekatan yang betul, Malaysia berupaya mengubah REE daripada sekadar sumber mineral kepada pemacu pertumbuhan ekonomi yang mampan.
